Yatak yarası, hasta bakımı ile ilgilenen birçok kişinin bir şekilde uğraşmak zorunda kaldığı bir konudur. Çünkü bir hastada yatak yarası oluşması durumunda, hastanın yaşam kalitesi ciddi anlamda düşer. Bu durumun engellenmesi adına yatak yarası neden olur? Yatak yarası nasıl önlenir? gibi sorulara doğru cevaplar bulunması önemlidir. Eğer tedavi edilmez ise ciddi bir rahatsızlık haline gelebilecek olan yatak yarası, vücudun başka alanlarında da oluşmaya eğilimlidir.
Yatak Yarası Nedir?
Yatak yarası, yaygın bilinen diğer ismi ile bası yarası, uzun süre aynı pozisyonda kalmak zorunda olan kişilerde vücut ağırlığının oluşturduğu basınç ile ortaya çıkan bir yara türüdür. Devamlı aynı pozisyonda kalan hastalarda kemikler ile yüzey arasında dokuların sıkışması ve uygun kan dolaşımı imkanının ortadan kalması söz konusudur. Kan dolaşımı yetersizliği nedeni ile beslenemeyen dokularda çeşitli hasarlar ortaya çıkar.
Yatak yarası olarak adlandırılan bu hasarlarda, öncelikle yaranın şekli, derinliği gibi etkenler göz önünde bulundurularak yaranın evresi belirlenir. Evrelere göre tedavi yöntemi değişiklik gösterir. Ancak bilinmelidir ki yatak yarası tedavisi mümkün olmakla beraber, beraberinde birçok zorluğu getiren bir süreçtir.
Yatak Yarası Kimlerde Oluşur?
Bası yarası genel olarak yatalak durumdaki bakıma muhtaç hastalarda olmakla beraber yatak yaralarının %72’ye yakını 70 yaş ve üstü hastalarda görülür. Yatalak hastaların haricinde;
- Sınırlı hareket imkanına sahip bireylerde,
- Sinir hasarı yaşadığı için his kaybı yaşayan insanlarda,
- Aşırı zayıf olan kişilerde,
- Uzun süren bir ameliyat esnasında bilinci kapalı olan veya yoğun bakımda bilinci kapalı olarak uzun süre kalan hastalarda görülebilir.
Yatak Yarası Neden Oluşur?
Bası yarası nedenleri kapsamında ilk sırayı basınç alır. Uzun süre aynı pozisyonda kalmak zorunda olan kişilerin vücut ağırlıkları hep aynı bölgeye basınç uygular. Bu basınçtan dolayı vücuttaki kan dolaşımında bozukluklar meydana gelir. Bozulan kan dolaşımı neticesin de ise deri de hasarlar oluşur ve ortaya yatak yarası diye isimlendirilen tıbbi durum çıkar.
Yatak Yarası Nasıl Önlenir?
Yara tedavisinde en önemli nokta risk altındaki kişilerin ciltlerinin düzenli olarak kontrol edilmesinden geçer. Ayrıca hasta kişinin pozisyonunun sık sık değiştirilmesi de bası yarası önleme adına önemli bir noktadır. Önlem konusunda dikkat edilebilecek diğer noktalar şu şekilde sıralanabilir:
- Hastanın yattığı yatağın çarşaflarının temiz olması,
- Hastanın cildinin temiz ve kuru olması,
- Hastanın çamaşırlarının sentetik olmaması,
- Tuvalet sonrası hastanın cildinin ılık suyla temizlenmesi ve iyice kurulanması,
- Hastanın yeterli ve düzenli beslenerek sıvı tüketimine önem göstermesi,
- Hava dolaşımlı yataklar veya basıncı dağıtan özel minderler kullanılması,
- Alanında uzman kişiler tarafından hastaya düzenli masaj ve egzersiz yaptırılması.
Yatak Yarası Evreleri Nelerdir?
Yatak yarası bir anda ortaya çıkan bir durum değildir. Yaranın oluşma sürecinin en başında, elle bastırılınca solmayan bir kızarıklık, ısı artışı gibi belirtiler yer alır. Bununla beraber cilt yüzeyinde hasar oluşmaya başladığında ısı artışı yerine ısı kaybı gözlemlenir. Ayrıca ilerleyen dönemlerinde renk değişimi ve su toplanması gibi durumlar da yaşanan diğer belirtilerdir. Yatak yarasının dört evresi bulunur. Yatak yarası evreleri;
Birinci Evre
Cilt pembemsi bir görüntüye sahiptir ve deri bütünlüğü bozulmamıştır. Basınç ortadan kalktığı zaman kızarıklık kendiliğinden geçer.
İkinci Evre
Yatak yarası oluşumu kabarcık şeklinde bir görüntüye sahip olabilir. Ayrıca kabarcığa ek olarak ağrı da görülür. Basınç kaldırıldığı taktirde kısa sürede iyileşme gözlemlenir.
Üçüncü Evre
Ciltte krater benzeri gelişim gözlenir. Ayrıca kötü koku ve akıntı varsa bu enfeksiyon belirtisidir. Sinir lifleri öldüğü için genel olarak ağrısızdır. İyileşme süreci aylar sürebilir.
Dördüncü Evre
İyileşmesi çok uzun zaman alan bu evrede cilt yüzeyi kemiğe kadar hasar içindedir.
Yatak Yarası Ne Kadar Sürede Oluşur? Belirtileri Nelerdir?
Yatak yarası oluşumu özellikle yatağa veya sandalyeye bağımlı hastalarda gözlemlenir. Vücut ağırlığının sürekli sabit bir noktaya oluşturduğu basınç sebebiyle ortaya çıkan bu yaralar, sabit bir pozisyonda kalan bir hasta da 24 ila 48 saat içerisinde bile ortaya çıkabilir.
Yara oluşumu sırasında doku hasarı genel olarak deri altında başlar. Ardından deri yüzeyinde yara oluşur. Dolayısıyla risk altındaki hastalarda deride kızarıklık veya yara gözlemlendiğinde deri altında daha fazla hasar olma ihtimali söz konusudur. Kızarıklık ve yara benzeri ciltte hasarlar gözlemlendiği zaman ihmal edilmemesi, rahatsızlığın erken tespiti ve tedavisi adına önemlidir.
Yatak yarası belirtileri (erken belirtiler);
- İlgili bölgese sık sık kaşıntı ve ağrı durumunun oluşması,
- Baskıya maruz kalan alanın sıcak veya sert olması,
- Açık tene sahip kişilerde kırmızı tonlarında, koyu tene sahip bireylerde ise koyu mavi tonlarında ciltte renk değişikliğinin oluşması,
- Bölgenin üzerine basıldığında, deri renginde beyazlaşma oluşmaması.
Yatak Yarası Nerelerde Oluşur?
Risk altındaki hastalarda yatak yarası oluşabilme ihtimali olan bölgeler şu şekilde sıralanabilir:
- Kuyruk sokumu
- Kürek kemikleri
- Kalçada kaba etlerde
- Dirseklerde
- Topukta
- Başın arka tarafı
- Ayak parmakları
- Omzun yan tarafları
- Leğen kemiği
- Leğen kemiğinin yan bölgeleri
- Yüz
- Ayak bileklerinin yan çıkıntıları
Yatak Yarası Nasıl Tedavi Edilir?
Yatak yarası tedavisinde kullanılan yöntemler, yaranın oluşmasının önlenmesiyle başlar. Yara bir kere açıldıktan sonra, uzun süren yara bakımı süreçlerine hazır olmak gerekir. Dört evreden oluşan yatak yaralarında, yaranın bulunduğu evreye göre tedavi yöntemi değişiklik gösterir.
Yaranın başlangıç evrelerinde olduğu durumlarda yara daha kısa sürede basit yöntemlerle iyileştirilebilirken, ilerleyen evrelerde yaranın kapatılması ancak uzun soluklu tedavier ile mümkündür. Dolayısıyla yatak yarasından şüphelenildiği veya direkt yara gözlemlendiğinde hemen harekete geçilmesi gerekir.
- Birinci ve ikinci evrelerde yaranın temizliği, uygun bakım malzemeleri ve bölge üzerinden basıncın kaldırılmasıyla yara kapatılabilir.
- Bu dönemlerde yaranın enfeksiyon kapmamasına özen gösterilmesi gerekir.
- İkinci ve üçüncü evre yaralarda ise cerrahi tedavi yöntemleri gerekir. Yarada bulunan ölü ve kirli hücreler cerrahi yöntemlerle yaradan uzaklaştırılır.
- Cerrahi yöntemlerin kullanılamaması durumunda yarayı temizleyecek tıbbi steril malzemeler ile kurtçuk (Lucilia sericata isimli sineğin steril larvaları/maggotları ile yapılan biyolojik debridman) yöntemi uygulanabilir.
- Yaranın kemik dokuya ulaşması durumundaysa bir plastik cerrah ile daha büyük ameliyatlar planlanır.
- Ayrıca tedavi sürecinde farklı fizik tedavi yöntemlerinden de yararlanılır.
Yatak Yarasına Ne iyi Gelir? Yatak Yarası Gelişimi Nasıl Önlenebilir?
Yatak yarasının önlenmesi söz konusu ise bu konuda en büyük yardımcımız fiziksel aktivitelerdir. Hareket edemeyecek durumdaki hastaların ise yatakla temaslarını keserek yatış pozisyonlarını değiştirmek gerekir. Ayrıca yaranın başlangıç aşamasında olduğu durumlarda yara kremi gibi ürünler kullanabilirsiniz.
Buna ek olarak risk altındaki kişinin beslenmesine dikkat etmesi de gerekir. Özellikle su tüketimi bası yarasının önlenmesi adına oldukça önemlidir.
Yatak yarası iyileşme süreci müteakip maddelerde sıralanan durumlardan olumsuz etkilenir;
- Sigara tüketimi yaranın iyileşmesine engel olur.
- Yaranın havayla temas etmesi yaranın geç iyileşmesine sebebiyet verir.
- Bağışıklık sistemini etkileyen bozukluklar da yaranın iyileşme sürecini oldukça geciktirir.
ZGHolistic Clinic Ekibi olarak Ankara merkezli kliniğimizde bası yarası, diyabetik ayak yarası, varis yaraları vb. alanlarda uzman ekibimiz ile kapsamlı kronik yara bakım hizmeti sunuyoruz. Bütün hizmet alanlarımızı incelemek ve ön görüşme randevusu oluşturmak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Ankara yara bakımı tedavisi konusunda Özel Bilgi Hastanesi olarak yüksek kaliteli, bütünsel yara bakımı hizmetleri sunmaktayız.Özel Bilgi Hastanesi, kronik ve akut yara bakımı konusunda uzmanlaşmış ekibe sahiptir. Deneyimli ve uzman ekibimizle, yaranızın hızlı ve etkili bir şekilde iyileşmesini sağlamak için sizinle birlikte çalışıyoruz.
